บทบาทสถาบัน กศน.ภาค กับการวิจัย : ตอนที่ 3 การเขียนโครงการเพื่อประเมินโครงการ

จากตอนที่ 2 ซึ่งกล่าวถึงสถาบัน กศน.ภาค กับการวิจัยในเรื่องการวิจัยเพื่อประเมินโครงการฝึกอบรม เนื่องจากงาน/โครงการฝึกอบรมซึ่งเป็นการศึกษาต่อเนื่อง ได้แก่โครงการพัฒนาบุคลากรต่าง ๆ ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของการจัดการศึกษาของสถาบัน กศน.ภาค ในตอนที่ 3 ต่อไปนี้จะกล่าวถึงว่า ก่อนการประเมินโครงการทุกประเภท ต้องมีการเขียนโครงการเพื่อประเมินโครงการก่อน จึงจะดำเนินการประเมินโครงการได้อย่างมีคุณภาพ การเขียนโครงการเพื่อประเมินโครงการมีองค์ประกอบหรือแนวทางดังต่อไปนี้

สมคิด พรมจุ้ย (2552, น. 43) ในการประเมินโครงการซึ่งถือเป็นการวิจัยรูปแบบหนึ่ง

มีกระบวนการดำเนินการประเมิน ดังนี้

1. ประเมินอะไร: การวิเคราะห์โครงการที่มุ่งประเมิน
2. ทำไมจึงต้องประเมิน: หลักการและเหตุผลของการประเมิน
3. ประเมินเพื่ออะไร:  กำหนดวัตถุประสงค์ของการประเมิน
4. มีแนวคิดทฤษฎีอะไรบ้าง: ศึกษาแนวคิด ทฤษฎีและแนวทางการประเมิน
5. จะประเมินได้อย่างไร: การออกแบบการประเมิน
• กำหนดรูปแบบการประเมิน
• กำหนดประเภทของตัวแปรหรือข้อมูล หรือตัวชี้วัด
• กำหนดแหล่งข้อมูล / ผู้ให้ข้อมูล
• กำหนดเครื่องมือ / วิธีการที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูล
• กำหนดแนวทางวิเคราะห์ข้อมูล
• กำหนดเกณฑ์การประเมิน
6. เครื่องมือที่ใช้ในการประเมินมีอะไรบ้าง : เครื่องมือที่ใช้ในการประเมิน
7. จะเก็บรวบรวมข้อมูลด้วยวิธีใด : การเก็บรวบรวมข้อมูล
8. จะสรุปข้อมูลให้มีความหมายได้อย่างไร : การวิเคราะห์ข้อมูล
9. จะนำผลการประเมินไปใช้ได้อย่างไร : รายงานผลการประเมิน

สมหวัง พิธิยานุวัฒน์ (2544, น. 263-264) กล่าวว่ารูปแบบของโครงการเพื่อการประเมินโครงการ ประกอบด้วย

1. หลักการและเหตุผลในการประเมิน: ทำไมจึงต้องประเมิน
2. วัตถุประสงค์ของการประเมิน : ประเมินเพื่ออะไร
• 2.1 ผลที่ได้จากการประเมินมีอะไรบ้าง
• 2.2 ลูกค้าของการประเมินมีใครบ้าง
• 2.3 วัตถุประสงค์
3. การวิเคราะห์และการบรรยายสิ่งที่มุ่งประเมิน: สิ่งที่จะประเมินคืออะไรและอย่างไร
• 3.1 หลักการและเหตุผลของโครงการ
• 3.2 ธรรมชาติของโครงการ (ทดลอง ถาวร)
• 3.3 วัตถุประสงค์ของโครงการ
• 3.4 เป้าหมายของโครงการ
• 3.5 เนื้อหาสาระของโครงการ
• 3.6 วิธีการบริหารโครงการ
• 3.7 บุคลากรในโครงการ
• 3.8 การเงินทางโครงการ
• 3.9 เกณฑ์ในการประเมินโครงการ
4. แบบประเมิน: จะประเมินได้ถูกต้องได้อย่างไร
• 4.1 ข้อจำกัดเกี่ยวกับแบบประเมินที่ใช้
• 4.2 โมเดลบริหารโครงการประเมิน
• 4.3 คำถามเชิงประเมินที่มุ่งแสวงหาคำตอบ
• 4.4 โมเดลการประเมิน
• 4.5 ข่าวสารที่ต้องการในการตอบคำถามเชิงประเมิน
• 4.6 แหล่งข้อมูล
• 4.7 วิธีการเก็บข้อมูล
• 4.8 กำหนดการเก็บข่อมูล
• 4.9 เทคนิคในการวิเคราะห์ข้อมูล
• 4.10 เกณฑ์การประเมิน
• 4.11 วิธีที่ใช้รายงานผลการประเมิน (ข้อเขียน ปากเปล่า)
5. ร่างรายงานการประเมิน:  จะให้ผู้ใช้ผลทราบผลการประเมินได้อย่างไร เมื่อไร
• 5.1 ส่วนประกอบของรายงานการประเมิน
• 5.2 ประโยชน์ของการประเมินครั้งนี้
• 5.3 อคติที่อาจเป็นไปได้ของผู้ประเมินในการเชียนรายงานการประเมิน
• 5.4 การแจกจ่ายรายงานและการใช้ประโยชน์
• 5.5 กำหนดการรายงานการประเมิน
6. งบประมาณการประเมิน: ใช้เงินเท่าไร
• 6.1 บุคลากร
• 6.2 ที่ปรึกษา
• 6.3 เครื่องมือ
• 6.4 วัสดุสิ้นเปลือง
• 6.5 การเดินทาง
• 6.6 ค่าจ้างชั่วคราว
• 6.7 อื่น ๆ

7. กำหนดการประเมิน : ทำอะไร เมื่อไร ?

    Bar Chart หรือ PERT

ดังนั้น หากพิจารณาถึงกรอบการเขียนการประเมินโครงการ จากผู้เชี่ยวชาญทั้ง 2 แล้วข้าพเจ้าเห็นว่า จะพบกรอบที่จำเป็นพึงมีดังต่อไปนี้

1. การวิเคราะห์โครงการที่จะประเมิน ซึ่งประกอบด้วย
• 1.1 หลักการและเหตุผลของโครงการ
• 1.2 ธรรมชาติของโครงการ(ทอลอง ถาวร)
• 1.3 วัตถุประสงค์ของโครงการ
• 1.4 เป้าหมายของโครงการ
• 1.5 เนื้อหาสาระของโครงการ
• 1.6 วิธีการบริหารโครงการ
• 1.7 บุคลากรในโครงการ
• 1.8 การเงินทางโครงการ เป็นต้น
2. หลักการและเหตุผลของการประเมิน คือ ทำไมต้องประเมิน
3. วัตถุประสงค์ของการประเมิน
4. การออกแบบการประเมิน ประกอบด้วย
• 4.1 กำหนดรูปแบบการประเมิน
• 4.2 กำหนดประเภทของตัวแปรหรือข้อมูล หรือตัวชี้วัด
• 4.3 กำหนดแหล่งข้อมูล / ผู้ให้ข้อมูล
• 4.4 กำหนดเครื่องมือ / วิธีการที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูล 
• 4.5 กำหนดแนวทางวิเคราะห์ข้อมูล
• 4.6 กำหนดเกณฑ์การประเมิน
• 4.7 เครื่องมือที่ใช้ในการประเมิน
• 4.8 การเก็บรวบรวมข้อมูล
• 4.9 การวิเคราะห์ข้อมูล
• 4.10 การรายงานผลการประเมิน
• 4.11 งบประมาณที่ใช้ในการดำเนินการประเมิน เช่น บุคลากร ที่ปรึกษา เครื่องมือ วัสดุสิ้นเปลือง การเดินทาง ค่าจ้างชั่วคราว อื่น ๆ
• 4.12 กำหนดการประเมิน

---

เขียนและเรียบเรียง: ศุภกร ศรีศักดา 

อ้างอิง:

สมคิด พรมจุ้ย. (2552). เทคนิคการประเมินโครงการ (พิมพ์ครั้งที่ 6). กรุงเทพฯ: จตุพรดีไซน์.

สมหวัง พิธิยานุวัฒน์. (2544). รวมบทความทางการประเมินโครงการ (พิมพ์ครั้งที่ 6). (น.263-264). กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. 

---

บทความที่เกี่ยวข้อง:

• บทบาทสถาบัน กศน.ภาค กับการวิจัย: ตอนที่ 1 การวิจัยพัฒนาผู้เรียน
• บทบาทสถาบัน กศน.ภาค กับการวิจัย: ตอนที่ 2 การประเมินผลโครงการฝึกอบรม
• บทบาทสถาบัน กศน.ภาค กับการวิจัย: ตอนที่ 3 การเขียนโครงการเพื่อประเมินโครงการ