ด้วงสาคู หรือ ด้วงงวงมะพร้าว มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Rhynchophorus ferrugineus Olivier อยู่ในวงศ์ Curculionidae มีชื่อเรียกตามท้องถิ่นหลายชื่อ เช่น ด้วงงวงมะพร้าว ด้วงไฟ ด้วงลาน หรือแมงหวัง ด้วงชนิดนี้เป็นแมลงศัตรูพืชที่สำคัญของพืชตระกูลปาล์ม เช่น มะพร้าว ต้นสาคู หรือต้นลาน ตัวอ่อนซึ่งเป็นตัวหนอนจะอาศัยและกัดกินบริเวณยอดอ่อน ตัวเต็มวัยจะเกาะกินเนื้อเยื่อด้านในของลำต้นลึกจนเป็นโพรง ซึ่งทำให้ต้นตายได้ ทำให้เกิดความเสียหายต่อเกษตรกรเป็นอย่างมาก
หนอนด้วงสาคูที่นิยมนำมาบริโภค
ภาพจาก https://www.technologychaoban.com/bullet-news-today/article_119953
ด้วงสาคู หรือ ด้วงงวงมะพร้าว
ภาพจาก https://www.monaconatureencyclopedia.com/rhynchophorus-ferrugineus/?lang=en
ในปัจจุบัน ตัวหนอนของด้วงชนิดนี้กำลังเป็นที่นิยมของการเพาะเลี้ยงเป็นสัตว์เศรษฐกิจ โดยนิยมบริโภคกัน นับเป็นแหล่งอาหารโปรตีนอีกชนิดกนึ่ง จึงกลายเป็นแมลงเศรษฐกิจมีความสำคัญประเทศไทยสามารถเลี้ยงด้วงด้วงงวงมะพร้าวได้ทุกภาค ทุกฤดูกาล สามารถเลี้ยงได้ทั้งแบบธรรมชาติและการเลี้ยงแบบประยุกต์ เช่น การเลี้ยงในกะละมัง โรงเรือน ตู้กระจก การใช้ทางมะพร้าวเลี้ยง ด้วงสาคูเพาะพันธุ์และเลี้ยงง่าย โตเร็ว ใช้เวลาเพียงเดือนกว่า ก็สามารถจำหน่ายได้ มีแหล่งผลิตสำคัญทางภาคใต้เพราะมีสภาพอากาศเหมาะกับการเจริญเติบโตและการขยายพันธุ์
ลักษณะทั่วไปของด้วงงวงมะพร้าว
ด้วงสาคู มีขนาดลำตัวยาว ประมาณ 2.2-3.5 เซนติเมตร ตัวเต็มวัยมีสีน้ำตาลอมส้มหรือ สีน้ำตาลปนดำ ปากยาวแบบบาง มีงวงโค้ง มีจุดแต้มสีน้ำตาลเข้มด้านบนของอกปล้องแรก จุดแต้มนี้มีหลากหลายรูปแบบ ปีกคู่หน้ามีริ้วรอยเป็นเส้น ๆ ตามความยาวของปีก ปีกคลุมไม่มิดลำตัว เห็นส่วนปลายท้อง
ด้วงสาคู หรือ ด้วงงวงมะพร้าว
ตัวผู้และตัวเมีย มีลักษณะแตกต่างกัน โดยตัวผู้จะมีขนเป็นแนวที่ส่วนกลางตามความยาวของงวง ตัวเมียมีปลายงวงยาวเรียว
ตัวผู้
ตัวเมืย
ภาพจาก https://www.monaconatureencyclopedia.com/rhynchophorus-ferrugineus/?lang=en
การเลี้ยงด้วงสาคูแบบประยุกต์ในกะละมัง
อุปกรณ์และอาหารที่ใช้เลี้ยง ประกอบด้วย
- กะละมัง (สีดำ) พร้อมฝาปิด
- อาหารหมูนมพ่อแม่พันธุ
- เปลือกมะพร้าวสดหรือแห้ง
- กล้วยสุก
- รำ
- กากน้ำตาล
- 1.7 มันสำปะหลัง แช่น้ำ 1 คืน
- ผสมอาหาร นำมันสำปะหลังที่แช่น้ำ 1 คืน ใส่น้ำเปล่า 4 แก้ว (ใช้แก้วกาแฟพลาสติกแก้วใหญ่) กากน้ำตาล 2 ช้อนโต๊ะ รำ 2 แก้ว อาหารหมูนม 1 แก้ว ผสมให้เข้ากัน
- นำอาหารที่ผสมแล้วใส่ในกะละมัง แล้วนำเปลือกมะพร้าววางด้านบนรอบ ๆ เป็นวงกลม และแกะกล้วยสุกจำนวน 2 ลูก วางตรงกลางภาพ
- ปล่อยแม่พันธ์ ตัวผู้ 5 ตัว ตัวเมีย 5 ตัว ลงในกะละมัง
- ปิดฝาไว้ เก็บให้ปลอดภัยจากแมลงวันก้นลาย เช่น กางมุ้งกันแมลง เก็บในที่ร่ม ผ่านไปสัก 2 สัปดาห์ ให้นำพ่อพันธุ์แม่พันธุ์ออก เพื่อนำไปเป็นพ่อพันธ์แม่พันธ์เลี้ยงในชุดต่อไป
- ใช้ระยะเวลาในเลี้ยงด้วงประมาณ 30 วัน ระหว่างที่เลี้ยงในกะละมัง ไม่ต้องเพิ่มอาหาร ก็สามารถเก็บผลผลิตตัวอ่อนหนอนด้วงเพื่อนำไปประกอบทำอาหารหรือจำหน่าย
การเก็บผลผลิตด้วงสาคู
ทำการเก็บผลผลิตด้วงสาคูในระยะตัวหนอนวันสุดท้ายก่อนเข้าดักแด้ สีของตัวด้วงจะมีสีเหลืองอมน้ำตาล โดยน้ำหนัก 1 กิโลกรัม จะมีตัวด้วงประมาณ 200 ตัว การเลี้ยง 1 กะละมัง จะเก็บผลผลิตตัวด้วงได้ ประมาณ 1 กิโลกรัม โดยจะทำการเก็บผลผลิตได้ประมาณ 4-5 ครั้ง จากนั้นจะนำวัสดุไปทำปุ๋ยหมัก และกะละมังก็สามารถทำความสะอาดแล้วนำกลับมาใช้เลี้ยงด้วงใหม่
การบริโภค
- ก่อนนำมาปรุงอาหารบริโภค ให้นำตัวหนอนด้วงสาคูเลี้ยงในอาหารกากมะพร้าวขูดหรือกล้วยสุก หรือสับปะรดก่อนสัก 1 วัน
- นำตัวหนอนมาล้างน้ำและแช่เกลือทิ้งไว้ 10-30 นาที เพื่อล้างสิ่งสกปรกทั้งภายในและภายนอก
- นำมาลวกน้ำร้อนก่อนนำไปผัดโดยไม่ต้องใส่น้ำมัน ให้น้ำมันสีดำ ๆ ในตัวหนอนด้วงออกให้หมด จนกว่าน้ำมันจากตัวหนอนด้วงเป็นสีใส แล้วนำไปล้างน้ำอีกครั้ง
- นำไปปรุงอาหาร เช่น คั่วเกลือ ทอดน้ำมัน ผัดขี้เมา ตำน้ำพริก เป็นต้น และถ้าปรุงอาหารเสร็จแล้วเก็บไว้ในตู้เย็นจะได้ตัวหนอนด้วงที่มีรสชาติดีขึ้น
เรียบเรียง:
เวชยันต์ วงค์ลอดแก้ว ครูผู้ช่วย สถาบัน กศน.ภาคเหนือ
อ้างอิง :
สมใจ หกหนู. (ม.ป.ป). ด้วงสาคูหรือด้วงงวงมะพร้าว แมลงกินได้. https://kukrdb.lib.ku.ac.th/doc/sago.pdf
เทคโนโลยีชาวบ้านออนไลน์. (2565, 23 พฤษภาคม). เทคนิคเลี้ยง “ด้วงสาคู” ในกะละมัง ผสมอาหารยังไง? มีอุปกรณ์อะไรบ้าง?. https://www.technologychaoban.com/bullet-news-today/article_119953
