วิถีชีวิตอันเป็นวัฒนธรรมของชนเผ่าแต่ละเผ่ามีความเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว และแตกต่างกันไปเฉกเช่นอาหารการกินของ ชาวปกาเกอะญอ หรือ ชาวกะเหรี่ยง ที่มีวิถีชีวิตที่ผูกพันกับป่าและธรรมชาติ อาหารที่กินก็จะเป็นพืชผักที่หาได้จากในป่าหรือปลูกกินเอง ชาวปกาเกอะญอ นิยมกินข้าวเจ้า เมนูอาหารอีกหนึ่งเมนูที่ของชาวปกาเกอะญอนิยมกินกันก็คือ “ข้าวเบ๊อะ” หรือบางพื้นที่เรียกว่า “ตะกะโป่” หรือ “ต่าพอเผาะ” แล้วแต่สำเนียงของการออกเสียงแต่ละพื้นที่
ข้าวเบ๊อะ เป็นอาหารที่มีประวัติเล่าขานกันมาว่า มีอยู่วันหนึ่งครอบครัวชาวกะเหรี่ยงมีข้าวสารเหลืออยู่น้อยมาก เกรงว่าจะไม่พอกินจนครบทุกคน จึงใช้วิธีการไปเก็บผักสารพัดชนิดที่มีอยู่ในสวนมาปรุงรวมกันกับข้าวที่เหลืออยู่อันน้อยนิดนั้น ผลปรากฏว่าอาหารมื้อนั้นทำให้ได้กินอิ่มกันครบทุกคน จึงเป็นที่มาของคำว่าตะกะโป่ (ข้าวเบ๊อะ)
ข้าวเบ๊อะนิยมทำกินเพื่อต้อนรับแขกผู้มาเยือนในทุกครั้งที่มีงานสำคัญ เช่น งานปีใหม่ พิธีเรียกขวัญ ทำบุญต่าง ๆ ของชาวกะเหรี่ยง มักทานเป็นอาหารเช้ามากกว่าอาหารมื้ออื่น ๆ ส่วนประกอบของข้าวเบ๊อะนั้น ขึ้นอยู่กับวัตถุดิบที่มีอยู่ เช่น ข้าว ผักหลากหลายชนิด และเนื้อสัตว์ นำมาต้มและเคี่ยวจนให้เป็นเนื้อเดียวกัน
ข้าวเบ๊อะ
ภาพจาก : http://m-culture.in.th/album/161912/ข้าวเบ๊อะ
ส่วนผสม
- ข้าวสาร (ข้าวเจ้า)
- เนื้อสัตว์ต่าง ๆ หมู ไก่ กระดูกหมู กระดูกไก่ สามารถเลือกใช้ชนิดใดก็ได้ตามชอบ
- ผักชนิดต่าง ๆ เช่น ยอดฟักทอง ผักกาดเขียว ผักกาดขาว ผักตำลึง เป็นต้น
- เครื่องเทศประกอบด้วย ข่า ตะไคร้ ขมิ้น กระเทียม หอมแดง และพริกแห้ง และอื่น ๆ
- เครื่องปรุงรส ประกอบด้วย เกลือ กะปิ ซุปก้อน
ขั้นตอนการปรุง
- นำเครื่องเทศทั้งหมดมารวมกัน โขลกให้เข้ากัน จากนั้นเติมเกลือและกะปิลงไปเล็กน้อย โขลกให้เครื่องปรุงละเอียดเป็นเนื้อเดียวกัน
- นำน้ำสะอาดเทลงหม้อแล้วต้มให้เดือด
- นำข้าวสารล้างให้สะอาดใส่ลงในน้ำที่เดือดแล้วทิ้งไว้สักระยะหนึ่ง
- นำเนื้อสัตว์ที่เตรียมไว้ เทใส่ลงไปต้มจนกว่าข้าวสารและเนื้อจะเปื่อย
- นำผักที่เตรียมไว้ใส่ลงไปในหม้อข้าวสารและเนื้อ หมั่นคนเป็นระยะ ๆและควบคุมความร้อนให้ได้ ระวังอย่าให้น้ำในหม้อแห้งเกินไปจะทำให้ก้นหม้อไหม้ได้
- ใส่เครื่องปรุงต่าง ๆ ตามลงไปในหม้อต้มและคอยคนให้เข้ากันจนเป็นเนื้อเดียวกัน
ภาพจาก http://m-culture.in.th/album/161912/ข้าวเบ๊อะ
วิธีรับประทาน
สามารถตักรับประทานเหมือนข้าวต้มได้เลย หรือจะรับประทานกับข้าวสวยหรือกับข้าวอย่างอื่นด้วยก็ได้ แต่ชาวปกาเกอะญอ นิยมทานกับข้าวสวย
โอกาสและระยะเวลาในการทำ
การทำ “ข้าวเบ๊อะ” สามารถทำเมื่อใดก็ได้ แต่ชาวปกาเกอะญอนิยมทำตอนที่มีพิธีกรรมในชุมชนหรือวันสำคัญในครอบครัว และทำเมื่อมีแขกมาเยี่ยมบ้าน ซึ่งสาเหตุที่นิยมทานเป็นอาหารเช้ามากกว่ามื้ออื่น ๆ เพราะเป็นช่วงที่มีเวลาทำกับข้าวมาก เนื่องจากต้องใช้เวลาในการทำค่อนข้างนาน
เรียบเรียง :
วราพรรณ พูลสวัสดิ์ ครูชำนาญการพิเศษ สถาบัน กศน.ภาคเหนือ
อ้างอิง :
กระทรวงวัฒนธรรม ศูนย์ข้อมูลกลางทางวัฒนธรรม. (2555). ข้าวเบ๊อะ. สืบค้นจาก
http://m-culture.in.th/album/161912/ข้าวเบ๊อะ
