การเขียนเทียน เป็นศิลปะการสร้างลวดลายบนผืนผ้าอันเป็นเอกลักษณ์อีกแบบหนึ่งของชาวม้ง ถือเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นและเป็นศิลปะโบราณที่เป็นมรดกตกทอดมาแต่บรรพบุรุษถ่ายทอดสืบต่อกันมาจากรุ่นสู่รุ่นหลายชั่วอายุคนจนถึงปัจจุบัน ผ้าเขียนเทียนเป็นผ้าที่ผูกพันคู่มากับความเป็นชนเผ่าม้ง ผู้หญิงชาวม้งทุกคนมีความสามารถในการวาดลวดลายเขียนเทียนลงบนผืนผ้าได้อย่างละเอียดซับซ้อน ผ่านกระบวนการจนเสร็จสิ้นเป็นผืนผ้าที่สวยงาม ผ้าม้งเขียนเทียนจึงเป็นที่รู้จักและนิยมกันอย่างแพร่หลายในปัจจุบัน
เสื้อประจำชนเผ่าม้ง ที่ใช้ผ้าเขียนเทียนในการตกแต่ง
ภาพจาก: เอกสารเผยแพร่ ศูนย์ส่งเสริมศิลปาชีพระหว่างประเทศ (องค์การมหาชน).
เรื่อง งานศิลปหัตถกรรมประเภท ผ้าม้ง - เขียนเทียน
ประวัติความเป็นมาของผ้าเขียนเทียน
มีเรื่องเล่าว่า เดิมชนเผ่าม้งอาศัยอยู่ในประเทศจีนขณะเกิดสงครามในประเทศ ผู้นำจีนได้ขับไล่ชนเผ่าม้งออกจากประเทศ มีครอบครัวหนึ่งอพยพมาอาศัยอยู่ในประเทศไทยได้ลักลอบเอาเมล็ดกันชงมาได้กำมือหนึ่งติดตัวมาด้วย เมื่อมาถึงเมืองไทยได้มาอาศัยอยู่ในพื้นที่ถิ่นทุรกันดารห่างไกลจากตัวเมือง ไม่สามารถหาซื้อผ้ามาตัดเย็บเป็นเสื้อผ้าสวมใส่ได้ ผู้เป็นภรรยาจึงเอาเมล็ดกันชงปลูกเพื่อลอกเอาใยจากต้นกันชงมาทอเป็นผ้าเพื่อใช้ตัดเย็บสำหรับสวมใส่ในครอบครัว เพราะเปลือกของกันชงมีความคงทนแข็งแรงมาก ต่อมาคนรุ่นหลังคิดอยากให้เสื้อผ้าที่สวมใส่มีสีสันลวดลาย จึงได้คิดย้อมสีแต่ไม่มีสีเคมีจำหน่ายเหมือนปัจจุบัน และเห็นว่าสมุนไพรที่ใช้อยู่ในชีวิตประจำวันชื่อต้นครามมีสีครามติดมือล้างไม่ออกจึงมีความคิดว่าน่าจะสามารถย้อมผ้าติดได้ทนนานจึงมีการย้อมสีเกิดขึ้น
และต่อมาเมื่อประมาณ 100 ปีมาแล้วมีคนนำขี้ผึ้งมาจากในป่านำมาต้มให้ละลายแล้วใช้ปากกาเขียนเทียนที่ทำขึ้นมาโดยเฉพาะเขียนลวดลายเป็นเส้นตรงลงบนผ้า เมื่อเขียนลวดลายตามต้องการแล้วก็มีการนำเศษผ้าย้อมสีต่างๆ มาเย็บเติมสีสันให้ลวดลายของผ้าและนำมาย้อมครามและล้างขี้ผึ้งออกเกิดเป็นลวดลาย มีวิวัฒนาการสร้างลวดลายให้แก่เสื้อผ้าของตน โดยใช้ขี้ผึ้งต้มและใช้ไม้ไผ่ติดปลายด้วยโลหะมาจุ่มขี้ผึ้งขีดเขียนลวดลาย ที่เป็นลวดลายของตนเองที่คิดสร้างสรรค์ขึ้นเองเผยแพร่ไปทั่วชนเผ่าทำให้ผ้าเขียนเทียนเป็นภูมิปัญญาที่สืบทอดสู่ชนเผ่าม้งจากรุ่นสู่รุ่นและสืบทอดจากลูกสู่หลานยังคงมีการทำผ้าเขียนเทียนใช้กันอยู่จนถึงปัจจุบันและจากความเก่าแก่ของตำนานผ้าเขียนเทียนทำให้มูลค่าของผ้าเขียนเทียนสูงและมีคุณค่ามากเนื่องจากเป็นผลิตภัณฑ์ที่ผลิตจากมือทั้งสิ้น
เทคนิคการเขียนเทียน
ภาพจาก http://www.pongyeangtravel.com/system/conf/file/paflg_article_296.jpeg
เทคนิคการเขียนเทียน มีลักษณะคล้ายการทำผ้าบาติกที่รู้จักกันแพร่หลายในปัจจุบัน โดยใช้อุปกรณ์แท่งเล็ก ๆ ทําจากไม้กับทองแดงที่เรียกว่า หลาจัง จุ่มลงบนเทียนหรือขี้ผึ้งร้อน ๆ แล้วนำมาวาดลวดลายบนผ้าใยกัญชง หรือผ้าฝ้ายที่เตรียมไว้ เมื่อเสร็จแล้วก็จะนําผ้าไปย้อมเย็นด้วยสีน้ำเงินธรรมชาติจากต้นกั้ง (หรือต้นห้อมที่ให้สีน้ำเงิน) เมื่อผ้าทั้งผืนกลายเป็นสีน้ำเงินเข้มตามต้องการแล้ว จึงนําผ้าไปต้มด้วยความร้อนให้เทียนละลาย ก็จะได้ผ้าสีน้ำเงินที่มีลวดลายเขียนเทียนเป็นสีขาวกระจายสวยงามอยู่ทั่วทั้งผืน แล้วนําไปพับอัดกลีบเป็นกระโปรง หรืออาจนําไปปักลวดลายต่าง ๆ ด้วยด้ายหลากหลายสีสัน ลวดลายบนผืนผ้าแต่ละผืนจะมีความแตกต่างกันไปตามแต่ความชํานาญของผู้วาด ลวดลายมีทั้งลายดั้งเดิมที่สืบทอดต่อๆ กันมา และลวดลายที่เกิดจากจิตนาการ การสร้างสรรค์ใหม่ๆ แต่กระนั้นก็ยังมีลักษณะลวดลายที่สะท้อนความเป็นชนเผ่าม้งให้ปรากฎอยู่บนผืนผ้าแต่ละผืน เช่น ลายกากบาท ลายก้นหอย เทคนิคการเขียนเทียน ถือได้ว่ามีขั้นตอนที่ยุ่งยากและซับซ้อน และต้องใช้ทักษะฝีมือในการวางลวดลาย
อุปกรณ์การเขียนเทียนแบบเก่า ทำจากทองแดง หรือทองเหลือง มัดเข้ากับด้ามไม้
ภาพจาก : https://www.nairobroo.com/wp-content/uploads/2019/10/Hbatik2c.jpg
ในปัจจุบันมีการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจ และรสนิยมความต้องการของผู้บริโภคเชิงการค้าการขาย ซึ่งชาวม้งเองก็ต้องมีการปรับเปลี่ยนวิถีจากการทําผ้าเขียนเทียนเพื่อใช้ในกลุ่มหรือคนในครอบครัว ก็เปลี่ยนมาทำเพื่อการค้ากันมากขึ้น โดยเฉพาะกลุ่มม้งที่อยู่ในพื้นที่ราบหรืออยู่ในแหล่งท่องเที่ยว จึงมีการพัฒนาคิดผลิตอุปกรณ์แม่พิมพ์ปั้มลวดลายต่าง ๆ แทนการเขียนด้วยมือ ใช้วิธีการปั๊มลวดลายที่เกิดจากการใช้กราฟฟิกสมัยใหม่เพื่อความรวดเร็วเพื่อตอบสนองต่อผู้ซื้อ จนในอนาคตศิลปะการเขียนเทียนอันสะท้อนถึงภูมิปัญญาดั้งเดิมที่เป็นมรดกตกทอดมาแต่บรรพบุรุษของชนเผ่าม้ง คงจะสูญหายไปกับยุคไฮเทคเช่นปัจจุบันนี้ก็เป็นได้
อุปกรณ์แม่พิมพ์ปั้มลวดลาย
ภาพจาก: เอกสารเผยแพร่ ศูนย์ส่งเสริมศิลปาชีพระหว่างประเทศ (องค์การมหาชน).
เรื่อง งานศิลปหัตถกรรมประเภท ผ้าม้ง - เขียนเทียน
ภาพจาก : https://www.nairobroo.com/travel/tips-travelers/hmong-batik/
ผ้าเขียนเทียนที่ย้อมสีเสร็จแล้ว
ภาพจาก : https://www.nairobroo.com/travel/tips-travelers/hmong-batik/
เรียบเรียง : วราพรรณ พูลสวัสดิ์ ครูชำนาญการพิเศษ สถาบัน กศน.ภาคเหนือ
อ้างอิง :
องค์การบริหารส่วนตำบลป่ากลาง. ผ้าเขียนเทียน. สืบค้นเมื่อ 13 กันยายน 2564 จาก http://www.paklang.go.th/ผ้าเขียนเทียน/
ศูนย์ส่งเสริมศิลปาชีพระหว่างประเทศ (องค์การมหาชน). งานศิลปหัตถกรรมประเภท ผ้าม้ง - เขียนเทียน. สืบค้นเมื่อ 13 กันยายน 2564 จาก https://www.sacict.or.th/uploads/items/attachments/cd9dee20024dab5622a853bfb3f1bcfc/_c37c475fc45f873a3c70ac7b4b96c31a.pdf
