วัดพระเจดีย์ซาวหลัง เป็นพระอารามหลวง ตั้งอยู่หมู่ 2 บ้านวังหม้อ ถนนลำปาง-แจ้ห่ม ตำบลต้นธงชัย อำเภอเมือง จังหวัดลำปาง เป็นวัดใหญ่อยู่กลางทุ่งนา ลักษณะการก่อสร้างเป็นศิลปะแบบพม่าผสมศิลปะล้านนา มีเจดีย์ใหญ่อยู่ตรงกลาง แวดล้อมด้วยเจดีย์อีกสิบเก้าองค์ ด้านหน้าพระเจดีย์แต่ละองค์ทำเป็นซุ้ม ประดิษฐานพระพุทธรูปอยู่ข้างใน ชาวบ้านจึงเรียกว่าวัดเจดีย์ซาวหลัง โดยคำว่า “ซาว” เป็นภาษาเหนือ แปลว่า ยี่สิบ และคำว่า “หลัง” ในที่หมายถึง องค์พระเจดีย์ วัดพระเจดีย์ซาวหลัง จึงแปลว่า วัดที่มีเจดีย์ 20 องค์
ประวัติของวัดพระเจดีย์ซาว
ประวัติโดยสังเขปของวัด ตามจารึกอยู่ที่ด้านนอกของเจดีย์กล่าวว่า เมื่อ 500 ปี หลังจากพระพุทธเจ้าเสด็จดับขันธปรินิพพานแล้ว มีพระอรหันต์จากอินเดียสองรูป ได้จาริกเผยแผ่พระพุทธศาสนามาถึงยังบริเวณนี้ เห็นสถานที่เงียบสงบเหมาะที่จะบำเพ็ญธรรม จึงใช้เป็นที่พำนักอาศัยปฏิบัติวิปัสนา และอบรมสั่งสอนพุทธศาสนิกชนในละแวกนั้น จนมีผู้ศรัทธาเลื่อมใสในพระพุทธศาสนายิ่งขึ้น ในครั้งนั้นพญามิลินทรผู้แตกฉานในหลักธรรม ได้มาสนทนาซักถามปัญหาธรรมกับพระอรหันต์เถระทั้งสองรูป และมีความประสงค์จะทะนุบำรุงพระพุทธศาสนา พระอรหันต์ทั้งสองรูปได้ใช้มือลูบศีรษะ มีเส้นเกศาติดมือมารูปละสิบเส้น แล้วมอบให้พญามิลินทร พญามิลินทรได้สร้างเจดีย์ขึ้นยี่สิบองค์ แล้วนำเอาเส้นเกศาบรรจุในเจดีย์องค์ละเส้น ต่อมาคนทั้งหลายจึงเรียกวัดนี้ว่า วัดเจดีย์ซาวหลัง วัดเจดีย์ซาว
จากวันเวลาที่ล่วงเลยไป มีพระอูชะยันต่าเถระ เป็นผู้ที่นำประวัติของวัดเจดีย์ซาวหลังเมื่ออดีตมาเล่าให้มาเล่าให้พุทธศาสนิกชนชาวพม่าที่ตั้งรกรากอยู่ในลำปางได้ฟัง จึงมีการออกตามหาโบราณสถานที่อยู่ในประวัตินั้นจนพบว่าตั้งอยู่ที่บริเวณบ้านวังหม้อ หมู่ที่ 2 ในปัจจุบัน ซึ่งเมื่อปี พ.ศ. 2456 วัดเเห่งนี้เป็นเพียงซากปรักหักพังของหมู่เจดีย์เก่าและเนินซากวิหาร หลังจากนั้นจึงมีผู้จิตศรัทธาจำนวนมาก ได้รวมกันทำการบูรณปฏิสังขรณ์เจดีย์ที่ปรักหักพังขึ้นมาใหม่ โดยสล่า (ช่าง) ชาวพม่า จนข่าวแพร่สะพัดออกไป ชาวเมืองลำปางที่รู้ต่างขอบูรณะ 1 องค์บ้าง 2 องค์บ้าง ส่วนองค์ที่ใหญ่ที่สุดนั้น เจ้าพ่อบุญวาทย์ วงศ์มานิต เจ้าผู้ครองนครลำปางองค์สุดท้ายรวมบูรณะด้วย การบูรณะองค์เจดีย์จนแล้วเสร็จเมื่อวันที่ 20 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2464
ภาพถ่ายเมื่อคณะสำรวจได้ทำการแผ้วถางป่าบริเวณหมู่เจดีย์เก่าและเนินซากวิหารแล้ว เมื่อปี 2461
ภาพจาก: เว็บไซต์มิวเซียมไทยแลนด์ https://www.museumthailand.com/th/3153/storytelling//เจดีย์ซาว/
ต่อมาในปี 2547 พระอูชะยันต่าเถระ ซึ่งในขณะนั้นท่านดำรงตำแหน่งเจ้าอาวาสวัดป่าฝาง ผู้ซึ่งเป็นคนคัดลอกประวัติวัดเจดีย์ซาวที่หายไป มาเล่าให้พุทธศาสนิกชนชาวไทยและพม่าฟัง ความจึงทราบไปถึงพ่อลัวหรือพระครูศีลคันธวงศ์ ซึ่งเป็นเจ้าอาวาสรูปแรกของวัดเจดีย์ซาวหลัง จึงได้ทำประวัติวัดพระเจดีย์ซาวมาทำการจัดพิมพ์เพื่อให้ความรู้แก่ประชาชนในลำปาง
วัดพระเจดีย์ซาวหลัง เป็นปูชนียสถานที่สำคัญของจังหวัดลำปาง จากหลักฐานการขุดพบพระเครื่องสมัยหริภุญไชยที่องค์พระเจดีย์ ทำให้สันนิฐานได้ว่า วัดนี้สร้างมานานกว่าพันปี จุดเด่นของวัด คือ องค์พระเจดีย์ซาว ซึ่งมีความเชื่อว่าหากใครนับได้ครบ 20 องค์ ถือว่าเป็นคนมีบุญ ข้างหมู่พระเจดีย์มีวิหารหลังเล็ก ประดิษฐานพระพุทธรูปสำริดปางสมาธิ ศิลปะเชียงแสน ชาวบ้านเรียกว่า “พระเจ้าทันใจ”
พระอุโบสถหลังใหญ่ บานประตูทั้งสามเขียนลวดลายรดน้ำ เสาซุ้มประตูหน้าต่างประดับลวดลายกระจกสี เป็นลักษณะศิลปะสมัยใหม่ เป็นที่ประดิษฐานพระประธาน เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัย
พระพุทธรูปปางมารวิชัย พระประธานในพระอุโบสถ
ภาพโดย : สราวุธ เบี้ยจรัส
เมื่อปี พ.ศ. 2526 ชาวบ้านได้ขุดพบพระพุทธรูปทองคำบริสุทธิ์หนัก 100 บาท 2 สลึง จึงนำมาถวายให้แก่ทางวัด ซึ่งพระพุทธรูปองค์นี้ชื่อว่า “พระแสนแซ่ทองคำ” เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัย ศิลปะสมัยล้านา อายุราวพุทธศตวรรษที่ 21 ขนาดหน้าตักกว้าง 9 นิ้วครึ่ง สูง 15 นิ้ว เป็นพระพุทธรูปทองคำองค์แรกที่ขึ้นทะเบียนเป็นโบราณวัตถุแห่งชาติ
พระแสนแซ่ทองคำ
ภาพโดย : สราวุธ เบี้ยจรัส
พระแสนแซ่ทองคำ
ภาพโดย : พงษ์ศักดิ์ แก้วแสนเมือง
จาก https://th.wikipedia.org/wiki/ไฟล์:Saensae.jpg
เรียบเรียง : กรรณิการ์ ยศตื้อ ครูชำนาญการ สถาบัน กศน.ภาคเหนือ
ภาพ: สราวุธ เบี้ยจรัส สถาบัน กศน.ภาคเหนือ
อ้างอิง :
เกร็ดน่ารู้แหล่งท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมของลำปาง. วัดพระเจดีย์ซาวหลัง. สืบค้นจาก http://www.lampang.go.th/travel/weblp/page/page3.html
วิกิพีเดียสารานุกรมเสรี. (2564, 6 มิถุนายน). วัดพระเจดีย์ซาวหลัง. สืบค้นจาก https://th.wikipedia.org/wiki/
วัดพระเจดีย์ซาวหลัง. สืบค้นจาก https://www.paiduaykan.com/province/north/lampang/watphrakaewdontao.html
มิวเซียมไทยแลนด์. เจดีย์ซาว. สืบค้นจาก https://www.museumthailand.com/th/3153/storytelling/เจดีย์ซาว/
