เห็ดถอบ...เมื่อฝนพร่างพรม อาหารพลันอุดมสมบูรณ์

เมื่อพระอาทิตย์ชักรถทรงห่างไกลออกจากโลกไปแม้จะเล็กน้อย สายลมเย็นพลิ้วไหวพัดพาก้อนเฆมน้อยลอยมา ฤดูกาลผันผ่านจากฤดูร้อนที่สุด เข้าสู่วัสสานะฤดู (ฤดูฝน) เมื่อสายฝนเริ่มปรอยปรายลงมา อาหารป่าหรือของอร่อย ๆ แบบบ้าน ๆ ก็เริ่มทยอยถูกนำออกถึงมือผู้บริโภค และช่วงฤดูกาลนี้เป็นช่วงฤดูกาลของเห็ดพื้นเมืองของภาคเหนือชนิดหนึ่ง ซึ่งจะออกมากในช่วงต้นฤดูฝน ชาวบ้านเรียก “เห็ดถอบ” ซึ่งเป็นชื่อพื้นถิ่นของภาคเหนือ แต่ชาวภาคกลางหรือภาคอื่น ๆ จะเรียกว่า “เห็ดเผาะ”

เห็ดถอบนี้จะออกมากตามป่าตึง หรือป่าที่มีต้นใบตองตึง (พลวง) ขึ้นอยู่ และชอบอยู่บริเวณดินทราย ออกอยู่ตามใต้พื้นดินมีลักษณะเป็นเม็ดกลม ๆ เล็กๆ เหมือนก้อนหินรูปกลม ๆ มน ๆ อยู่ใต้ผิวดิน และจะค่อย ๆ ดันผิวดินจนปริแตกออกมา

ชาวบ้านนิยมใช้วิธีเดินขึ้นดอยไปเก็บเห็ด โดยจอดรถไว้บริเวณเชิงดอยหรือตีนเขา แล้วเดินเท้าขึ้นไปโดยมีน้ำดื่ม เสบียงอาหาร ตะขอเหล็กขนาดเหมาะมือ และยาทากันยุงพกพาไปด้วย การมองหาเห็ดถอบจะสังเกตผิวดินที่ปริแตกนูนขึ้นเล็กน้อย ก็จะใช้ตะขอเหล็กขูด ๆ เขี่ยดินออกเบา ๆ จะพบเห็ดแอบซ่อนอยู่ใต้ดินเห็ดมักจะออกเป็นกลุ่มกระจายบนพื้นดินค่ะ  และจะกลับลงมาในตอนบ่าย ๆ เย็น ๆ หรือเมื่อได้เห็ดตามต้องการ 

ช่วงต้นฤดูกาลเห็ดชนิดนี้จะอ่อน หอม อร่อยและมีราคาแพงมาก ปีนี้ราคาสูงขึ้นถึงลิตรละ 350 – 370 บาท (ลิตรตวงข้าวสาร) หรือ กิโลกรัมละ ๔๕๐ – ๕๐๐ บาท และราคาจะเริ่มถูกลงเมื่อมีเห็ดออกสู่ตลาดมากขึ้น และเห็ดจะเริ่มแก่คือมีเปลือกเหนียวและข้างในเป็นสีดำ โดยที่เห็ดปลายฤดูก็จะผสมไปด้วยเห็ดแก่ ๆ อ่อนสลับกันไป

เห็ดถอบสามารถใช้ปรุงอาหารได้หลายเมนู เช่น ต้มใส่ใบมะขามอ่อนทุบตะไคร้ลงไปโรยเกลือเล็กน้อย มือ ให้รสเปรี้ยวนำเค็มตาม เมนูนี้รับประทานคู่กับน้ำพริกกะปิจะยิ่งอร่อยขึ้น บางคนชอบผัดใส่หมูสามชั้น พริกดอกใหญ่ และใบโหระพา หรือนำไปใส่ในแกงอ่อม แกงเผ็ด หรือต้มใส่เกลือจิ้มน้ำพริกข่าป่น ๆ หรือจะเป็นน้ำพริกตาแดง น้ำพริกอื่น ๆ ตามอัธยาศัยค่ะ

สำหรับเมนูที่จะแนะนำในวันนี้ เป็นเมนูอาหารพื้นเมืองเหนือ อีกแมนู คือ ตำมะถั่วมะเขือใส่เห็ดถอบ 

ตำมะถั่วมะเขือใส่เห็ดถอบ

วัตถุดิบ

1. เห็ดถอบ(ต้ม)
2. ถั่วฝักยาว
3. มะเขืออ่อน
4. มะเขือพวง
5. ใบสะระแหน่
6. ต้นหอมผักชี
7. กระเทียม (แบ่งสำหรับเผา และเจียวโรยหน้า)
8. หอมแดง
9. พริกดอกใหญ่
10. พริกแห้ง (พริกขี้หนู)
11.  หมูสับ

เครื่องปรุง

1. เกลือ
2. ปลาร้า
3. น้ำปลา

วิธีทำ

1. ล้างผัก และนำเห็ดมาแช่น้ำแล้วล้างขัดให้สะอาด เด็ดมะเขือพวงเตรียมไว้
2. ต้มน้ำให้เดือด นำถั่วฝักยาว มะเขือ มะเขือพวง มาลวกให้สุก แล้วซอยหรือหั่นเป็นชิ้นเล็ก ๆ พักไว้
3. ต้มเห็ดโดยเหยาะเกลือลงไปเล็กน้อย เมื่อสุกแล้วนำมาหั่นชิ้นเล็ก ๆ พักไว้
   
   
   
   
   
4. เจียวกระเทียม และทอดพริกขี้หนูแห้งเตรียมไว้ 
5. ย่างหรือคั่วกระเทียม หอมแดง พริกดอกใหญ่ ให้สุกหอม แล้วแกะลอกเปลือกออก แล้วนำมาตำพอหยาบ ๆ เติมเกลือ น้ำปลาร้าต้มสุกเล็กน้อย
6. ใส่ถั่วฝักยาว มะเขือ มะเขือพวง และเห็ดถอบสุก ที่หั่นไว้แล้วลงไปตำให้เข้ากัน
7. เจียวกระเทียม นำหมูสับลงไปผัดให้สุก แล้วนำเครื่องที่ตำไว้ลงผัดให้สุก เติมน้ำปลาปรุงรสตามชอบ
8. ตักใส่จานโรยหน้าด้วยกระเทียมเจียว ต้นหอมผักชี ใบสะระแหน่และพริกขี้หนูทอด

---

เขียน/เรียบเรียง :
จิตราภรณ์ เทวะนา บรรณารักษ์ชำนาญการ ห้องสมุดประชาชนจังหวัดลำปาง